v\:* {behavior:url(#default#VML);} o\:* {behavior:url(#default#VML);} w\:* {behavior:url(#default#VML);} .shape {behavior:url(#default#VML);}

آشنایی با الگوی ارزیابی سیپ ( cipp)

مقدمه: در سه دهه اخیر برای ارزشیابی اموزشی الگوهای مختلفی تدوین و ارایه شده است. در این مقاله برای معرفی الگوهای ارزشیابی از روش ورتن[1] و سندرز[2] (1987) استفاده خواهیم کرد. این صاحب نظران
با توجه به رویکردهای مختلف ارزشیابی آموزشی، الگوهای مختلف ارزشیابی را به 6 دسته کلی تقسیم بندی کرده اند:

1- الگوهای ارزشیابی برخاسته از رویکرد مبتنی بر هدف:

در رویکرد ارزشیابی مبتنی بر هدف ابتدا مقاصد یک فعالیت آموزشی تعیین می گردند، و بعد از آن در ارزشیابی کوشش به عمل می آید تا نشان داده شود که آن مقاصد تا چه اندازه تحقق یافته اند. (سیف1384، ص73 )الگوی ارزشیابی تایلروالگوی ارزشیابی اختلاف یا ناهمخوانی در زمره این نوع ارزیابییها به حساب
می آید

2 - الگوهای ارزشیابی برخاسه از رویکرد مبتنی بر مصرف کننده:

الگوهایی که در این رویکرد قرار می گیرند بیشتر به مسئولیت خویش در قبال مصرف کنندگان فرآورده های آموزشی توجه داشته اند، تا درباره فرآورده های آموزشی اطلاعات جمع آوری نمایند یا دیگران را در این کار یاری دهند. به طور خلاصه، می‌توان گفت که در رویکرد مبتنی بر مصرف کننده ارزشیابی برابر است
با تعیین میزان مطلوب بودن یک فرآورده آموزشی. (خورشیدی1382، ص 192).

3 - الگوهای ارزشیابی برخاسته از رویکرد مبتنی بر متخصصان:

در الگوهای ارزشیابی برخاسته از رویکرد مبتنی بر نظر متخصصان آموزشی، به این سوال ارزشیابی پاسخ داده می‌شود که «آیا منتقد متخصص، برنامه را تأیید می‌کند؟»روش ارزشیابی دراین الگو شامل تحلیل انتقادی متخصصان[3] است. (بازرگان1383, ص 97).

4 - الگوهای ارزشیابی برخاسته از رویکرد بر اختلاف نظرهای متخصصان:

این الگوها بر این فرض استوار هستند که تمام متخصصان ارزشیابی خواسته وناخواسته نظرها و تعصبات خود
را درجریان ارزشیابی دخالت می دهند؛ لذا برای این که نتایج درست تری از ارزشیابی به دست آوردیم باید
از نظرهای موافق و مخالف چند تن ازمتخصصان و صاحبنظران استفاده کنیم. ورتن و سندرز(1987) موضوع
را این گونه توضیح داده اند: در حالی که غالب رویکردهای ارزشیابی می کوشند تا سوگیریها را کاهش دهند، رویکرد مبتنی بر اختلاف نظرهای متخصصان امیدوار است با دخالت دادن نظرهای مثبت و منفی در ارزشیابی سوگیریها را متعادل سازدو از این طریق عدالت را برقرار نماید(سیف1384، ص 81).

5 - الگوهای ارزشیابی برخاسته از رویکرد طبیعت گرایانه و مبتنی بر مشارکت کنندگان:. تحقیق
یا ارزشیابی مشارکتی صرفاً یک تلاش علمی متخصصان به حساب نمی آید، بلکه بررسی زیستی عمیق یک تجربه ی اشتراکی تلقی می‌شود که به اتفاق همه طرف های ذینفع انجام می‌گیرد. در این مدل ارزشیابی، یادگیرنده
به صورت ارزشیاب و ارزشیاب به صورت یادگیرنده در می آید. تصمیمات درباره اهداف، مقاصد، استانداردها
و ابزار ارزشیابی به شیوه مشارکتی اتخاذ می‌شوند. اطلاعات شخصی بین آنها مبادله می‌شود. داده ها به صورت جمعی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و قضاوت نیز به شیوه گروهی صورت می‌گیرد(بولا1375، ص 55).

6 - الگوهای ارزشیابی برخاسته از رویکرد مبتنی بر مدیریت:

آن دسته از الگوهای ارزشیابی که از رویکرد مبتنی بر مدیریت برخاسته اند به قصد کمک به مدیران
و تصمیم گیرندگان به وجود آمده اند. پدیدآورندگان این الگوهای ارزشیابی آموزشی بر یک رویکرد سیستمی (نظامدار)[4] تأکید دارد که در آن درباره درون دادها، فرآیندها و برون دادها تصمیم گیری می‌شود مخاطب الگوهای ارزشیابی حاصل از رویکرد مبتنی بر مدیریت همواره تصمیم گیرندگان آموزش وپرورش هستند
و جهت فعالیت ارزشیابی را خواسته های تصمیم گیرندگان، نیازهای اطلاعاتی، وملاکهای اثر بخشی تعیین می‌کنند، الگوهایی که در این دسته جای می گیرند عبارتند از: الگوی ارزشیابی سیپ(Cipp) که توسط استافیل بیم و همکاران (1971) ارائه گردیده است که همان الگوی موردنظر ما در این پژوهش می‌باشد ، الگوی ارزشیابی یوسی اِل اِی والگوی تفاوت یا اختلاف که توسط پروفسور پروس ارائه گردیده است . در الگوهای تسهیل در تصمیم گیری ، ارزشیاب کمتربه ارزشیابی مطلوبیت و ارزش پدیده های آموزشی توجه دارد . سعی ارزش یاب در این الگوها آن است که اطلاعات لازم و مناسب را فراهم آورده وآنها را جهت تعیین مطلوبیت
و ارزش فعالیتهای آموزشی در اختیار افراد تصمیم گیرنده قرار دهد

مبنای پیدایش الگوی سیپ (Cipp) و تاریخچه آن

مشکانی در پايان‌نامه خود تحت عنوان ارزيابي برنامه های مدیریت فرهنگی وفوق برنامه دانشگاه فردوسی مشهد با استفاده از الگوی سیپ میگوید :

زمانی که استافیل بیم و همکارانش در مرکز ارزشیابی دانشگاه محلی اهایو کار می کردند. احساس کردند
که برنامه های ارزشیابی باید توسعه داده و دوباره بررسی شود آنها احساس کردند که به کارگیری رویکردهای تایلری در ارزشیابی ناکافی[5] هستند. استافیل بیم به این نتیجه رسید که آموزش دهندگان جهت این که چه اهدافی در ارزشیابی محقق می‌شود. به یک تعریف کلی تری[6] از ارزشیابی نسبت به مدل ساخت دهی نیازمند هستند(استفال بيم، 2000، به نقل از اكبري). بازسازی مفهوم[7] ارزشیابی از دید استافیل بیم شامل ارزشیابی فرآیند برای هدایت، اجرا و ارزشیابی محصول برای به کارگیری تصمیمات بازیابی شده می‌باشد. بعد از اضافه شدن درون داد این روش بیشتر درجهت در برگرفتن ارزشیابی زمینه توسعه داده شده تا برنامه ریزان را در ارائه تصمیمات آگاه سازند، و ارزشیابی درون داد جهت به کارگیری تصمیمات ساخت دهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کمیته ملی مطالعه ارزشیابی فی کاپادلتا[8] که توسط دنیل استافیل بیم هدایت می‌شود مدل سیپ را برای ارزشیابی برنامه درسی توسعه داده ومنابع مطالعاتی ارزشیابی استفاده از الگوی (Cipp) را فراوان کرده است. مایکل اسکریون و استافیل بیم در یک سری از جلسات مشترک در مورد تفاوتهای الگوهای ارزشیابی با هم بحث کردند. استافیل بیم می‌گوید ما مأمور شدیم تا یک همکاری مشترکی برای هدایت و اجرای چهار موسسه کارآموزی، مسافرتی با هم داشته باشیم. از طریق این پیمان ها من پذیرفتم که چهار دیدگاه متفاوت ارزشیابی که به صورت آشکار وجود دارد وعمدتاً دیدگاههای مختلف و تجربیاتی گوناگون را انعکاس می دهند.
در همکاری من با مدارس کلمبز یک نوع جهت دهی به سوی پایان کار وجود داشت. قضاوتهایی که دارای اعتبار و ارزش نبودند ناراحت کننده و بی جواب بودند(استافل بیم، مدلها و مفهوم ها). اخیراً استافیل بیم با مراکز ارزشیابی که به تمام شکلهای ارزشیابی، برنامه کارکنان و دانش آموزان علاقمند بودند و از حمایت های دولت محلی برخوردار بودند ارتباط دارد.

در این بخش تاریخ گذشته الگوی سیپ و چگونگی و چرایی توسعه این الگو را مورد بررسی قرار می دهیم. کار بر روی الگوی سیپ درسال 1965 به خاطر این که مدارس دولتی آمریکا با این مسأله روبرو بودند که آنها نمی‌توانستند به طور موفقیت آمیز ومعناداری پروژه های مورد حمایت خود را ارزشیابی کنند و مطابق
با اهداف و استاندارد تعیین شده به ارزشیابی برنامه، کنترل کردن آن، دستکاری متغیرها اقدام کنند شروع شد.

با وجود مشکلات فراوان در شروع اجرای الگوی سیپ، این الگو به طوروسیع و گسترده ای توسعه داده و کار برده شد. کسانی که در حال حاضر،قصد به کارگیری یا قصد انجام این الگو را دارند عبارتنداز: مقامات دولتی، مقامات اداری و رسمی، کارکنان پروژه و برنامه، آژانس های توسعه کشاورزی. مدیران مدارس، مقامات کلیسا، فیزیک دانان و ارزشیابان می‌باشد. استافیل بیم می‌گوید عقاید من درباره ارزشیابی بر مبنای یادگیری از طریق فعالیت و تلاش برای شناسایی و از بین بردن اشتباهات به وجود آمده در فرآیند ارزشیابی می‌باشد. اکنون من می‌توانم پیشنهاد کنم که ارزشیابی اولیه به این معناست که ارزشیابی باید از طریق نحوه عمل و فعالیت
و بازخورد و انعکاس یک حیطه وسیعی از ارزشیابیها صورت بگیرد(استفال بيم، 2000، به نقل از مشکانی)

اهداف الگوی ارزشیابی سیپ(Cipp)

استافل بیم اهداف ارزشیابی سیپ را موارد ذیل می‌داند:

1ـ هدف الگوی ارزشیابی سیپ اثبات کردن نیست بلکه بیشتر برای رشد و پیشرفت برنامه ها است.

2ـ ایجاد و تهیه اطلاعات مفید برای شقوق مختلف تصمیمات.

3ـ کمک به افراد برای قضاوت و بهبود ارزش چندگانه برنامه آموزشی یا موضوع آموزشی است.

4ـ کمک به رشد و بهبود سیاستها و خط مشی های برنامه ها است(كرووم، 2005).

6ـ2ـ3ـ انواع ارزشیابی در الگوی سیپ

الگوی ارزشیابی سیپ چهار نوع ارزشیابی را ارائه می‌کند چون عنوان سیپ(Cipp) از حرف اول کلمات موقعیت یا زمینه (context). درونداد (input)، فرآیند (process) و فرآورده (product)
به دست آمده است. زیرا این الگوی ارزشیابی دارای چارچوبی است که مدیران و تصمیم گیرندگان
را در چهارنوع تصمیم گیری زیر کمک می‌کند:

الف: ارزشیابی از موقعیت:

از نظر استافل بیم و همکارانش1371، هدف این ارزشیابی فراهم آوردن یک زمینه منطقی برای تعیین هدفهای آموزشی است. این مرحله از ارزشیابی همچنین شامل کوششهایی تحلیل گرایانه برای تعیین عناصر مربوط در محیط های آموزشی و نیز کوشش در جهت شناسایی مشکلات، نیازها،
و فرصتهای موجود در این بافت یا موقعیت آموزشی است. به طور خلاصه، این مرحله از ارزشیابی
به تصمیم گیری در زمینه طراحی کمک می‌کند(سیف1384، ص 75). به عبارت دیگر این نوع ارزشیابی شامل تعیین مسائل و نیازهایی است که در یک موقعیت آموزشی ویژه رخ می دهد.«تشخیص مسائلی که یک مبنای اساسی برای تدوین اهدافی به دست می دهد که تحقق آنها موجب بهبود برنامه می‌شود» (گال1383، ص 1228).

ب: ارزشیابی درون داد:

هدف اصلی ارزشیابی درونداد کمک به تدوین برنامه ای است که برای ایجاد تغییرات آموزشی
و حصول به اهداف تعیین شده، در مرحله ارزشیابی زمینه طراحی می‌گردد. امکانات مالی و انسانی، خط مشی ها، راهبردهای آموزشی، موانع و محدودیت های موجود در سیستم آموزشی جهت رسیدن به اهداف تعیین شده فراهم می‌گردد(کیامنش1367، ص 87).

ارزشیابی درونداد در ارتباط باقضاوت منابع و راهبردهای مورد نیاز برای تحقق اهداف کلی
و جزئی است. اطلاعات گردآوری شده در خلال این مرحله از ارزشیابی باید به تصمیم گیرندگان کمک کندتا بهترین راهبردها و منابع ممکن را با وجود محدودیتهای خاص انتخاب کنند. ارزشیابی درونداد مستلزم این است که ارزشیاب، دانش وسیعی درباره راهبردها و منابع ممکن، همچنین پژوهش در مورد اثر بخشی آنها درمحقق ساختن بروندادهای مختلف برنامه داشته باشد(گال1383، ص 1229). فتحی و اجارگاه معتقد است که هدف اصلی ارزشیابی درونداد، فراهم سازی اطلاعات و داده های مورد نیاز برای تدوین برنامه درسی است.
به عبارت دیگر در اینجا امکانات و برنامه های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از میان آنها، برنامه ای
که باتوجه به شرایط و امکانات، بهترین اهدف تعیین شده در ارزشیابی زمینه را متحقق می سازد، انتخاب
یا تدوین شود. وظیفه اساسی ارزشیابان در اینجا آن است که اطلاعات لازم و قابل اعتمادی را برای برنامه ریزان فراهم سازند(فتحی و اجاره گاه1384، ص 226). و ارزشیابی درونداد در جستجوی راهها و روشهایی جهت اصلاح وبهبود راهبردها و استراتژیهاست، و نیز در جستجوی ارزشیابی و سنجش هزینه ها و نقاط ضعف و قوت های
آن استراتژیها و طرحها، و هدف آن اطمینان یافتن از اصلاح و بهبود موثر آن دسته از فعالیتهایی است
که از طریق هزینه اثربخش و طرحها و برنامه های بودجه بندی شده هدایت می‌شود. ارزشیابی درونداد، همچنین ممکن است شامل یک دوره بررسی و آزمایش را در برگیرد و نیز جهت و معیاری
را برای تقویت طرحها و برنامه های رایج آموزشی فراهم کند. ارزشیابی درونداد، باید یک راه حل کلیدی جهت دستیابی به یک انتخاب بهتر را فراهم نماید. می‌توان گفت که ارزشیابی درونداد بطور پیوسته ومداوم
در جستجوی راهها و روشهای بهتری است، تا علاوه بر انجام کامل وظایف و کارکردها به تأمین آن بخش
از منابع کمیابی که باید به طور مطلوب مورد استفاده قرار گیرد کمک نماید. ارزشیابی درونداد به سنجش
و ارزشیابی وتقویت طرحها و برنامه ها در تمام سطوح اشاره دارد و از نظارت فردی طرح و برنامه کار سالیانه تا برنامه درس و تا استراتژیها و طرحها و نیز بودجه سالیانه را در بر می‌گیرد. عامل ارزشیابی درونداد، از طریق تعیین وتعریف واضح و روشن فعالیتهای لازم جهت تدوین برنامه، به دست آوردن اطلاعات مناسب در زمینه
آن فعالیتها و فراهم ساختن اطلاعات به صورت یک گزارش کامل و ارائه آن به تصمیم گیرندگان به این افراد کمک می‌کند تا در مورد نوع و چگونگی استفاده از منابع مختلف آموزشی برای رسیدن به هدفهای تعیین شده تصمیم گیری کنند. مثلاً اگر هدف از آموزش یک موضوع خاص«ایجاد یادگیری در حد تسلط در یادگیرندگان آن موضوع باشد» عامل ارزشیابی درون داد وظیفه دارد که اطلاعات مربوط به منابع آموزشی لازم برای اجرای برنامه آموزشی، و همچنین چگونگی به کارگیری این منابع را در جهت رسیدن به هدفهای آموزشی مورد نظر تعیین کرده و فراهم سازد. ارزشیابی درون داد، علاوه بر کمک به جریان تصمیم گیری، از طریق فراهم آوردن اطلاعات دقیق در مورد علت انتخاب و یا طراحی برنامه جدید و رد کردن برنامه های آموزشی موجود
و همچنین نشان دادن ضعف ها و امتیازهای هر یک از برنامه ها، به امر پاسخگویی نیز کمک می‌کند. (کیامنش1381، ص 43).

در این مرحله از ارزشیابی اطلاعات مورد نیاز درباره چگونگی استفاده از منابع به منظور دستیابی به هدفهای برنامه جمع آوری می‌شوند. درضمن ارزشیابی از درون داد، ماهیت تواناییهای نظام آموزشی و استراتژیهای بالقوه برای رسیدن به هدفهایی که در نتیجه ارزشیابی از بافت مشخص گردیدند تعیین می‌شود. همچنین دراین مرحله از ارزشیابی به تصمیم گیرندگان کمک می‌شود تا روشهایی را انتخاب کنند که برای دستیابی
به هدفهای ضروری تشخیص داده شده اند(سیف1384، ص 76). بولا معتقد است که ارزشیابی درون داد، بیشتر در ارتباط با چگونگی استفاده از منابع برای نیل به اهدف برنامه است که ممکن است شامل ارزشیابی تواناییهای سازمان، استراتژیهایی در جهت نیل به اهداف برنامه و طراحی یک استراتژی اجرایی عملیاتی گردد. یکی از اهداف عمده ارزشیابی درون داد تشخیص و تعیین منابع مالی و حمایتی مورد نیاز برای نیل به هدفهاست. در این رابطه دو منبع مورد بررسی قرار می‌گیرد: الف) منابع ویژه و اختصاصی داخل سازمان، ب) امکان استفاده از منابع مالی و حمایتی خارج از سازمان، زیرا در بسیاری از موارد سازمانها و موسساتی آماده کمک برای نیل به برخی از هدفهایی که با مقاصد آنها سازگار است، هستند. تشخیص موسسات و آشنایی
با امکانات آنها در این مرحله لازم است. به علاوه باید به دنبال راه هایی برای برقراری ارتباط و آشنایی با این سازمانها و جلب حمایت آنها از سازمان مربوطه.

روشهای مورد استفاده در ارزشیابی درونداد می‌توانند به صورت گامهایی پیشنهادی ذیل، انجام گیرند، مروری بر نوشته های تحقیقی مربوطه و بازدید از برنامه های مشابه که نیازها و هدفهایی هسمان با هدفها
و نیازهای برنامه دارند.در این هنگام باید به جستجوی رهیابهای موجود و مناسب برای برنامه برآمده و سپس آنها را با هم مقایسه و درجه بندی کرد. هر گاه رهیابهای پیدا شده مناسب و مطلوب بودند از آنها استفاده کردو درغیر اینصورت آنها را تغییر داده، آنها را در هم ترکیب کرده، و یا اصولاً رهیابی کاملاً جدید پدید آورد. علاوه بر این می‌توان از موسساتی که رهیابهای آنها پذیرفته شده، بازدید کرده و از نزدیک با طرز کار آنها آشنا شد. از کاربردهای دیگر ارزشیابی درونداد، می‌توان به آماده سازی طرحی برای ارائه به موسسات تأمین کننده و حمایت کننده مالی اشاره کرد. به علاوه می‌توان برنامه در حال اجرا را بررسی کرده و دریافت آیا این برنامه می‌تواند به نحوی مطلوب ومناسب و مورد نظر کار کند یا خیر. برای قضاوت در مورد کارکرد برنامه، می‌توان آن را با اجرای برنامه های مشابه در سایر جاها مقایسه کرد(مهجور1376، ص 182).

ج: ارزشیابی فرآیند:

ارزشیابی فرآیند شامل جمع آوری آن دسته از داده های ارزشیابی است که هنگامی که برنامه طراحی شده و به اجرا گذاشته شده است، به دست می آید. ممکن است از ارزشیاب خواسته شود که یک سیستم جمع آوری داده ها برای نظارت بر اجرای روز به روز برنامه طراحی کند. یکی از کارکردهای ارزشیابی فرآیند این است که در طول یک دوره زمانی، گزارشهایی در مورد وقایع مربوط به برنامه ثبت می‌شود(گال1383، ص 1229).

دانیل استافل بیم معتقد است که در ارزشیابی فرآیند کوشش می‌شود تا پاسخ پرسشهایی نظیر اینها تعیین گردند: آیا برنامه به خوبی در حال پیاده شدن است؟ چه موانعی بر سر راه موفقیت آن قرار دارند؟ چه تغییراتی ضروری هستند؟ پاسخ به این پرسشها به کنترل و هدایت شیوه های اجرایی کمک می‌کند(سیف1384، ص 76). همچنین این نوع ارزشیابی به منظور تشخیص یا پیش بینی مشکلات اجرایی در جریان انجام فعالیتهای آموزشی و میزان مطلوبیت فرآیند اجرای این فعالیتها به عمل می آید.به عبارت دیگر ارزشیابی فرآیند وسیله ای است جهت ثبت وقایع در حین اجرای فعالیتها.

روش اجرای ارزشیابی فرآیند شامل نظارت بر اجرای فعالیتها و گردآوری داده های مربوط
به تصمیم گیریهای ضمن اجرای این فعالیتهاست. حاصل ارزشیابی فرآیند برای تعدیل برنامه های مورد اجرا
و فراهم آوردن مبنایی جهت تفسیر نتایجی که در آینده به دست خواهد آمد، به کار می رود (بازرگان1383، ص 106). بولا ارزشیابی فرآیند را تصمیم گیری در مورد روشها و اجرای برنامه مورد نظر تعریف می‌کند.

استافل بیم معتقد است که هدف از ارزشیابی فرآیند آن است که این ارزشیابی به شرح و توصیف اینکه
چه کسی پاسخگوی فعالیت انجام شده می‌باشد و یا مسئول آن عملیات و فعالیتها چه کسی است
و چه زمانی لازم است تا آن عمل و فعالیت تکمیل و کامل گردد می پردازد وهمچنین معتقد است که ارزشیابی فرآیند به بازخوردهای دوره ای خصوصاً شناسایی نقص دروندادها در حین اجرای برنامه مربوط است
و در ارزشیابی فرآیند چهار سوال مطرح می‌شود که به تعریف و توصیف نقش این نوع ارزشیابی کمک می‌کند:

1) طرح برنامه و یا پروژه چیست؟

2) آیا کارکنان از قبل مورد هدایت و راهنمایی قرار گرفتند؛ قبل از آن که طرح پروژه حاضر
را به مرحله اجرا درآورند؟

3) آیا تسهیلات و امکانات، مواد و موضوعات درسی که مورد استفاده قرار می‌گیرد در حد کفایت می‌باشد؟

4) موانع عمده و اصلی و اساسی که در طول دوره و یا فرآیند طرح و پروژه حاضر بر سر راه اجرای آن طرح و پروژه قرار دارند دارند کدامند؟ (گيلبرت، 1997، به نقل از اكبري).

فتحی و اجارگاه معتقد است که هدف اصلی ارزشیابی فرآیند، فراهم سازی اطلاعات لازم درباره روشها و اجرای برنامه درسی برای اتخاذ تصمیمات لازم می‌باشد. به عبارت روشن تر وظیفه ارزشیابان این است که تعیین کنند آیا برنامه درسی بر اساس آنچه که تعیین شده بود، اجرا می‌شود یا خیر؟ این فرآیند کنترل و بازرسی در مورد هر یک از اجزای برنامه درسی به دقت و با استفاده از روشهای مختلف صورت می پذیرد. در اینجا ارزشیابان، نقش نظارت را بر عهده دارند؟ (فتحی اجارگاه1384، ص 227).

در اصل ارزشیابی فرآیند بررسی اجرای یک برنامه است و هدف از انجام آن آشکارسازی و یا پیش بینی نقایص و معایب برنامه در هنگام اجرا و فراهم ساختن بازخورد برای مدیران و کارکنان ستادی در رابطه با چگونگی همخوانی پیشرفت کار با برنامه تنظیمی است. ارزشیابی فرآیند باید گزارش جامعی از نحوه پیشرفت و اجرای برنامه و مطابقت آن با برنامه در اختیار قرار دهد. این امربه دو صورت انجام می‌شود:

الف) تهیه جداولی از آنچه باید اتفاق بیفتد وبازنگری موارد اتفاق افتاده و آن گاه مقایسه مقایسه
این دو با همدیگر.

ب) ثبت و ضبط آنچه اتفاق می افتد بدون توجه به آنچه از قبل طرح شده و سپس آن دو با یکدیگر.

باید مشخص گردد در این مرحله برای کمک در نیل به هدفها به چه اطلاعاتی نیاز است؟و این اطلاعات چگونه باید گردآوری شوند؟ اطلاعات مورد نیاز در این مرحله عبارتند از: تناسب زمان فعالیت، کفایت افراد
(از نظر تناسب تعداد افراد با مقدار حجم کار و فعالیت و نیز آگاهی افراد از مهارت مورد نیاز)، کفایت بودجه، روابط بین افراد، امکانات فیزیکی، میزان علاقه افراد و آگاهی افراد از هدفهای برنامه و....

ارزشیابی فرآیند همچنین به مخاطبین بیرونی کمک می‌کند تا دریابند آنچه برنامه انجام داده، همان چیزی است که آنها می خواهند، انجام گیرد. علاوه بر این ارزشیابی فرآیند منبعی حیاتی برای تفسیر نتایج ارزشیابی دست یافته نیز هست؛ زیرا می خواهد بداند چرا بازده های برنامه بدین صورت بوده
و در اجرای واقعی برنامه چه اعمالی صورت گرفته است. در مورد ارتباط ارزشیابی فرآیند با سایر انواع ارزشیابیها دو نکته با ارزش باید مورد توجه قرار گیرد:

1ـ عملکرد ارزشیابی فرآیند ارتباط بسیار نزدیکی با نحوه اجرای ارزشیابی زمینه و درونداد دارد، یعنی هر چه ارزشیابی زمینه درونداد بهتر صورت گرفته باشد، مدیر پروژه اطمینان بیشتری در اجرای بهتر طرح داشته و انتقاد کمتری نیز بر ارزشیابی فرآیند وارد خواهد شد.

2ـ در مراحل اولیه پدید آوردن برنامه ارزشیابی فرآیند مهمتر از ارزشیابی برونداد(محصول) است؛ اما این نقش به تدریج برعکس خواهد شد. میان ارزشیابی فرآیند و ارزشیابی برونداد (محصول) وابستگی و ارتباط درونی موجود است. ارزشیابی فرآیند در تفسیر بروندادها نقشی مهم برعهده دارد.

از طرف دیگر برای قضاوت در مورد کارکرد فرآیند باید اطلاعاتی دقیق تر از برونداد(محصول) در اختیار باشد. بنابراین، تصمیمات مربوط به دوباره سازی طرحها و شیوه های مربوط به فرآیند که مبتنی بر ارزشیابی فرآیند هستند، باید به وسیله اطلاعات به دست آمده از ارزشیابی برونداد مورد حمایت قرار گیرد(مهجور1376، ص 185).

د: ارزشیابی برونداد(محصول):

نقش ارزشیابی محصول ،این است که تعیین کند به چه میزان اهداف برنامه، تحقق یافته است. در این نوع ارزشیابی، ابزارهای انداره گیری تحقق اهداف، تدوین و اجرا می شوند، داده های به دست آمده می‌تواند
در تصمیمات مدیران مبنی بر ادامه یا اصلاح برنامه مورد استفاده قرار گیرد. هدف از ارزشیابی برونداد، اندازه گیری، تفسیر و قضاوت در مورد نتایج حاصل از برنامه است. اندازه گیری و ارزشیابی برون دادهای برنامه معمولاً در سه مرحله زمانی متفاوت انجام می‌گیرد: الف) در جریان اجرای برنامه و همچنین پایان هر یک
از مراحل برنامه به منظور پی بردن به چگونگی اجرای برنامه و موفقیت آن در نیل به هدفهای پیش بینی شده برای آن مراحل، ب) در پایان اجرای کامل برنامه، به منظور پی بردن به میزان موفقیت کلی برنامه در رسیدن به هدفهای تعیین شده یعنی هدفهایی که در مرحله ارزشیابی زمینه تهیه و تدوین شده اند و ج) مدت زمانی پس از اجرای کامل برنامه، به منظور پی بردن به میزان پایداری و اثربخشی نتایج حاصل از برنامه (مطالعات پی گیر)[9].

این نوع ارزشیابی به منظور قضاوت درباره مطلوبیت بازده فعالیتهای آموزشی انجام می‌شود. به عبارت دیگر ارزشیابی برونداد جهت مرتبط کردن برونداد و پیامدهای نظام(برنامه آموزشی)با عوامل مربوط
به زمینه، درونداد و فرآیند این نظام است تا از این طریق بتوان به ارزش و مطلوبیت آنها پی برد. روش انجام ارزشیابی برونداد شامل مشخص کردن ملاکهای مربوط به برونداد، تعریف عملیاتی برونداد، نشانگرهای
آن و چگونگی اندازه گیری آنهاست. علاوه بر آن باید به گردآوری داده ها درباره قضاوت یاران آموزشی (افراد ذی ربط، ذی نفع و ذی علاقه) نسبت به مطلوبیت برونداد پرداخت. برای این منظور از تحلیل کیفی
و کمی استفاده می‌شود. ارزشیابی برونداد به منظور ادامه فعالیتهای آموزشی، قطع آنها، تعدیل یا تغییر برخی ازجنبه های مورد نظر انجام می‌شود. علاوه بر آن به وسیله ارزشیابی برونداد می‌توان آثار اجرای فعالیتهای آموزشی را اعم از آثار منتظره و غیرمنتظره فراهم آورد(بازرگان1383، ص 107). استافل بیم چهار نوع سوال تشریحی که می‌تواند پاسخی برای ارزشیابی محصول پروژه باشد پیشنهاد می‌کند:

1- آیا اهداف پروژه برآورده شده اند؟

2- بیانات و اظهارات که به طور احتمالی می‌تواند به رویکردهای خاص و واقعی نیل هدف آن طرح و پروژه منجر شوند کدامند؟

3- گسترده نیازهای متنوع فردی دانش آموزان که می بایست به عنوان نتیجه پروژه برآورده شوند کدامند؟

4- ارزش و اهمیت دراز مدت پیشرفتهای واقعی در رابطه با وظایف گروه و مراکز آموزش در چه سطحی است(گيلبرت، 1997، به نقل از اكبري).

استافل بیم معتقد است هدف ارزشیابی برونداد اندازه گیری و قضاوت در نیل به هدفهای مشخص شده
در ارزشیابی زمینه است. این اندازه گیری و تفسیر نه تنها در انتهای برنامه، بلکه در حین اجرای برنامه و تکمیل هر فعالیت صورت می‌گیرد. این عمل به خاطر ویژگی چرخه ای بودن فرآیند ارزشیابی است؛ یعنی ارزشیابی فرآیندی است که باید به صورت مداوم صورت گیرد و نتایج هر مرحله در بهبود مرحله قبلی و برنامه‌ریزی مرحله بعدی بکار گرفته شود. در برخی موارد ارزشیابی برونداد تا حدی که بتواند اثرات طولانی مدت برنامه را نیز در برگیرد گسترش می یابد. این گستره شامل بررسی اثرات خواسته و ناخواسته یک برنامه و بروندادها (محصولات) مثبت ومنفی آن می‌شود.

در این ارزشیابی نه تنها باید اطلاعاتی در مورد میزان موفقیت این برنامه در نیل به هدفهای گردآوری شود؛ بلکه باید این برون دادها را با برون دادهای حاصله از برنامه مشابه دیگری نیز مقایسه کرد. ارزشیابی برونداد از این نظر شباهت بسیار زیادی به ارزشیابی تراکمی دارد. به صورت سنتی ارزشیابی برونداد تنها نوعی از ارزشیابی است که از طرف بسیاری از افراد به عنوان ارزشیابی شناخته شده، در حالی که از نظر منطقی سایر ارزشیابی ها نیز باید مورد نظر قرار گیرند و در واقع هر چهار نوع ارزشیابی به دنبال هم است که نتایجی منطقی و واقعی پدید می آورد (مهجور1376، ص186).

بولا ارزشیابی برونداد را، ارزشیابی اثر بخشی و تصمیم گیری های راه اندازی دوباره پروژه تعریف می‌کند. بالاخره در ارزشیابی برونداد مشخص می‌شود که نتایج بدست آمده چه هستند. بعد نتایج حاصل با هدفهای برنامه مقایسه می گردند و رابطه بین انتظارات و نتایج واقعی مشخص می‌شوند. پس از بررسی کامل نتایج اطلاعات لازم در اختیار تصمیم گیرندگان گذاشته می‌شود تا در صورت لزوم درباره ادامه برنامه، متوقف ساختن آن، یا تجدیدنظر در آن اتخاذ تصمیم کنند(سیف1384، ص 76).

6ـ2ـ5ـ محدودیتهای الگوی ارزشیابی سیپ(Cipp)

مدیران و توسعه دهندگان و ارائه دهندگان خدمات نمی‌توانند:

1ـ مطمئن باشند که اهدافشان ارزشمند است مگر این که آنها هماهنگی و تداوم اهداف را با ارزشهای صحیح معتبر کنند و به نیازهای سود برندگان پاسخ دهند.

2ـ طراحی موثر کنند وزمان ومنابع را به طور عاقلانه ذخیره کنند و نمی‌توانند انتخابهای ممکن
را شناسایی و ارزشیابی کنند.

3ـ طرحهایشان را به طور کامل اجرا کنند و نتایج سودمندی به دست آورند، مگر این که نتیجه موثر
و پیوسته را به دست بیاورند.

4ـ مشتریان را به خریدن و حمایت خدمتشان و محصولاتشان متقاعد کنند مگر این که ادعایشان
به طور صحیح وموثق گزارش شود

. نتیجه گیری:

ا لگوی سیپ از جمله الگوهای مبتنی بر مدیریت و به منظورتسهیل در تصمیم گیری مدیران ارایه و تدوین شده است و الگویی است کل نگر و جامع که می‌تواند یک برنامه را بصورت سیستماتیک و همه جانبه بررسی کند

مدل cipp از چهار نوع ارزشیابی (زمینه-درون داد-فراگرد وبرون داد) دو نقش (تصمیم گیری-
و پاسخ گویی)و سه مرحله(تعیین کردن-بدست آوردنوفراهم ساختن)تشکیل شده است اینمدلاز دو معیار اساسی (ارزش ومطلوبیت)استفاده میکند0 از چهار نوع ارزشیابیهای بالامی توان جهت تصمیم گیری –پاسخ گوییویا تصمیم گیری وپاسخگوییاستفاده نمود0

ضمنا در هر یک از انواع ارزشیابی با هر نقشی که مورد استفاده قرار گیرد مراحل سه گانه مورد بحث بکار گرفته می شود 0ارزشیاب وتصمیم گیرندگان –نوع ارزشیابی رامتناسب با نیازبرنامه مشخص میکند0 ممکن است تمام مراحل یک برنامه آموزشی به ارزشیابی نیاز داشته باشد –در نتیجه هرچهار نوع ارزشیا بی در مورد برنامه به اجرا درمی آید 0گاه ممکن است فقط یک یا چند قسمت برنامه به ارزشیابی نیاز داشته باشد- درآن صورت فقط آنیک یا چند قسمت مورد ارزشیابی قرار میگردد0

ارتباط چهار نوع ارزشیابی با دو نقش و سه مرحله بصورت خلاصه در جدول شماره دو به نقل از مقاله استافل بیم در کتاب پاپهام (1974) ص 123 در زیر ارائه می گردد.

چهارچوب طراحی مطالعات ارزشیابی مدل cipp

انواع ارزشیابی

منابع فارسی

• اكبري (1384) بررسي و ارزشيابي دوره پيش­دانشگاهي شهرستان قم بر اساس الگوي سي. پايان­نامه كارشناسي ارشد- دانشگاه تهران.
• بازرگان، عباس (1383). ارزشيابي آموزشي تهران: انتشارات سمت.

بولا، اچ.اس (1990). ارزشيابي طرحهاو برنامه هاي آموزشي براي توسعه. ترجمه خدايار ابيلي (1375). تهران: انتشارات موسسه بين المللي روشهاي آموزش بزرگسالان.

• بولا، اس.اچ (1979). ارزيابي آموزشي و كاربرد آن در سواد آموزي تابعي. ترجمه عباس ازرگان (1362). تهران: انتشارات مركز دانشگاه.
• خورشيدي، عباس (1382). ارزشيابي آموزشي. تهران انتشارات يسط
• سيف،علي اكبر(1384). اندازه گيري، سنجش.ارزشيابي آموزشي. تهران: انتشارات دور.
• كيامنش، عليرضا (1367). آشنايي با الگوي ارزشيابي. فصلنامه تعليم وتربيت. سال چهارم، شماره 1و2، شماره مسلسل 13و14.
• كيامنش، عليرضا (1381). روشهاي ارزشيابي آموزشي. تهران انتشارات پيام ن
• مهجور، سيامك رضا (1367). ارزشيابي آموزشي انتشارات ساسان.

 

Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-bidi-font-family:Arial;}

موضوعات مرتبط: دانش آموزان و دانشجویان student، آموزش و پرورش تطبیقی، سنجش و ارزشیابی   Measurement and Evaluation، اثر بخشی آموزشی   Effective Education