خلاصۀ روش تحقیق

مراحل تحقیق: برای انجام تحقیق ابتدا باید مراحل زیر را طی کرد:

الف ) تنظیم  طرح تحقیق که خود شامل قسمت های زیر می باشد:1 – تعیین موضوع تحقیق -  2 – اثبات ضرورت تحقیق – 3 – مشخص کردن پیشینۀتحقیق – 4 – تنظیم سؤالات تحقیق – 5 – معین کردن پیش فرض های تحقیق – 6 – ارایۀ فرضیه های تحقیق – 7 – انتخاب روش تحقیق .ب )جمع آوری اطلاعات: 1 – منبع یابی  -  2 – مطالعه – 3 – فیش برداری.                                               ج) نگارش تحقیق: 1 – تنظیم فیش ها  -  2 – تهیۀ پیش نویس  - 3 – ویراستاری – 4 – تنظیم متن نهائی . در ذیل موارد فوق را مختصر شرح می دهیم:

الف)– طرح تحقیق

 : که خود شامل  7  مورد می شود . مطالب تنظیم شده در این قسمت  در مقدمۀ  تحقیق به کار گرفته می شود.

1 -  موضوع تحقیق: اولین قدم در هر تحقیق انتخاب موضوع می باشد . بدون این انتخاب تلاش های محقق پراکنده و بی ثمر است .موضوع باید با توجه به وقت ، امکانات ، توانائی ها ، علایق و نیازها انتخاب شود.یعنی جوابگوی پرسش های او باشد.مثلاً در درس ادین و زندگی موضوع معجزه انتخاب می گردد.

2 – ضرورت تحقیق ::در این قسمت ضرورت بررسی موضوع تحقیق بیان می گردد. محقق باید ابتدا هدف خود از پرداختن به این موضوع را چنان تشریح و  تفهیم کند که به اهمیت آن بیافزاید. به عنوان مثال : از آنجائی که معجزه برای تشخیص پیامبر واقعی از مدعیان دروغین لازم است و اهمیت پیامبر نیز در هدایت انسان ها بر کسی پوشیده نیست ، بر آن شدیم در بارۀ این مهم تحقیقی کامل و جامع انجام دهیم تا مورد استفادۀ آیندگان قرار گیرد.

3 - مشخص کردن پیشینۀتحقیق: ممکن است افرادی قبلاً  موضوع مورد تحقیق ما را بررسی کرده باشند .باید ابتدا آن تحقیقات را بررسی کنیم و نقاط ضعف و کاستی های هر یک را مشخص کنیم تا برای طرح مجدد آن توسط خود جائی باز کنیم و کار خود را برجسته کرده ، لازم و مهم جلوه دهیم.

مثلاً در مورد موضوع معجزه باید چنین نوشت : کتاب های متعددی از جمله کتاب های کلامیی مثل تجرید الاعتقاد از خواجه نصیرالدین طوسی و شرح های آن ، تفاسیر قرآن مجید  ، .... به این موضوع پرداخته اند اما همه بطور مختصر و در ضمن موضوعات دیگر می باشد ما بر آن شدیم تا در تحقیقی جداگانه و جامع و مانع مفصل به آن بپردازیم.

4 - سؤالات تحقیق: مجموع سؤالاتی در بارۀ موضوع تحقیق می باشد .یعنی باید بیان کنیم به دنبال پاسخگوئی به چه سؤالاتی هستیم و پرده از چه ابهاماتی بر می داریم .تنظیم سؤالات در این قسمت می تواند در تهیۀ فهرست مطالب به ما کمک کند .محقق باید در طول تحقیق به پاسخگوئی به آن سؤالات بپردازد.مثلاً : 1 – معجزه چیست؟ 2 – انواع آن کدام است؟ 3 – از چه کسانی صادر می شود ؟ ...

5 - معین کردن پیش فرض های تحقیق: از آنجا که یک محقق نمی تواند در یک تحقیق همۀ مسایل را اثبات کند مسلماً باید مبانیی را  قبول داشته باشد و به اصطلاح پیش فرض بگیرد تا مجال بیشتری برای تحقیقدر موضوع خود را داشته باشد. مثلاً :ما معتقدیمکه خداوند برای هدایت انسان ها پیامبرانی را فرستاده است ( اصل نبوت)

6 – ارایۀ فرضیه های تحقیق : مهمترین قسمت هر تحقیق نظریه پردازی در بارۀ موضوع آن است. با طرح فرضیه های نو و بدیع است که می توان تحقیق مبتکرانه انجام داد هر تحقیق می تواند شامل یک ، دو و یا بیشتر فرضیه باشد .محقق در طول تحقیق به رد یا اثبات فرضیه ها می پردازد. مثلاً فرض می گیریم که معجزه اصلاً علت طبیعی ندارد.

7- روش تحقیق : برای انجام تحقیق روش های مختلفی وجود دارد که بعضی عبارتند از :   روش کتابخانه ای  -  روش میدانی – روش  تاریخی – روش تحقیق پس از وقوع -  روش تجربی -  ....مثلاً در موضوع معجزه  روش کتابخانه ای انتخاب شده است.

ب) جمع آوری اطلاعات :1 – منبع یابی : در روش کتابخانه ای برای جمع آوری اطلاعات، ابتدا باید منابع و کتب مربوط به موضوع تحقیق را شناسائی کرد.برای این کار می توان از نام کتاب ، فهرست مطالب کتاب ، کلید واژه ها و ... استفاده کرد.

2 – مطالعۀ منابع : در مطالعه باید اصولی را رعایت کرد که مهمترین اصول آن عبارتند از: 1 – حرکت از پرسش آغازین . 2 – گزینشی عمل کردن . 3 – انتخاب آثاری که مؤلف آنها موضوع را تحلیل و تفسیر کرده است. 4 – انتخاب کتبی که نگرش های گوناگونی در بارۀ موضوع دارند.  5 – تقسیم وقت خود با فاصله های منظم میان تفکر شخصی و تبادل نظر با دیگران و اشخاص صاحب تجربه .

3 – فیش برداری :از آنجا که منابع تحقیق همیشه در اختیار ما نمی باشند و برای هر مطلب باید جای مناسبی پیدا کرد ، ابتدا مطالب انتخاب شده را روی برگه های کوچکی که فیش نامیده می شوند ثبت می کنیم . هر فیش دو قسمت دارد : 1 – سربرگ فیش . که اطلاعات مربوط به منبع مورد استفاده وموضوع فیش  روی آن نوشته می شود. 2 – قسمت زیر سربرگ که  مخصوص نوشتن مطالب می باشد.مثلاً:

* مشخص کردن موضوع فرعی و جزئی کمک زیادی در تنظیم مطالب به محقق می کند..* مطالب را می توان  بطور عین مطلب ( مستقیم) ، خلاصه و یا ترجمه در فیش نوشت. که باید نوع برداشت را معین کرد * درهر فیش باید فقط مطالب مربوط به یک موضوع جزئی را نوشت.

3 – نگارش

1 – تنظیم فیش ها : پس از اتمام کار فیش برداری قدم اول در نگارش ، مرتب کردن آنها بر اساس موضوعات فرعی و جزئی است .فیش هائی که موضوع فرعی آنها یکی است را در یک« بخش» قرار می دهیم سپس از بین آنها نیز فیش هائی که موضوع جزئی آنها یکی است را در یک « فصل » قرار می دهیم.پس از آن فیش های هر فصل را بر اساس سؤالات تحقیق مرتب می کنیم و به آن نظم منطقی می دهیم.

2 – تهیۀ پیش نویس: در این مرحله با توجه به سؤالات تحقیق پس از پاسخ به سؤال مورد نظر از فیش ها به عنوان شاهد صدق فرضیات تحقیق و یا به عنوان شرح مطلب کمک می گیریم.در این مرحله رعایت چند نکته ضروری است.1 – فقط یک روی برگه نوشته شود تا جابجائی احتمالی مطالب آسان باشد.2 – هر فیش که از مطالب آن استفاده می شود، مشخصات سر برگ فیش ( نام نویسنده، نام کتاب ، شمارۀ صفحه ...)در پاورقی ذکر گردد.پس از ثبت مطلب شماره ای به آن داده و همان شماره را در پاورقی نیز ثبت می کنیم.3 – برداشت های مستقیم از فیش را داخل گیومه «    »  قرار دهیم. 4 – حتماً از نظرات خود و فرضیه های تحقیق استفده گردد تا کار تحقیقی ردیف کردن فیش ها نباشد.

3 – ویراستاری:پس از اتمام تحقیق یکبار دیگر از ابتدا تا انتها مطالب را با دقت مطالعه می کنیم و اشکالات دستوری و املائی آن را بر طرف می کنیم.اگر جای مطلبی نا مناسب بود آن را جابجا کرده در محل مناسب قرار دهیم.

4 - پاکنویس یا تایپ مطالب : پس از اتمام غلط گیری تحقیق را با خط خوانا پاکنویس کرده یا آن را تایپ می کنیم..ب) اجزای تحقیق به ترتیب قرارگیری:1 – جلد تحقیق ( که دارای موضوع تحقیق و طرح مربوط به موضوع نام محقق می باشد.) 2 – صفحۀ بسمله . 3- صفحۀ عنوان (نام دبیرستان ، نام محقق ، نام درس ، تاریخ اتمام  ، نام دبیر (4 – صفحۀ تقدیم. 5 – صفحۀ تشکر. 6)– فهرست مطالب . 7– متن تحقیق . 8 – فهرست منابع تهیه و تنظیم : یزدان پناه -  موفق و پیروز باشید.7/7/88